Wat veel mensen niet weten over hoogbegaafdheid

Hoogbegaafdheid, je hoort er doorgaans zo weinig over dat je er eigenlijk niet eens bij stilstaat dat jouw kind hoogbegaafd kan zijn. Ik niet in ieder geval. Bovendien zie ik in mijn dochter geen niet-aangepaste nerd, want dat is een vooroordeel dat bij hoogbegaafd zijn hoort, toch? De misvattingen en vooroordelen over hoogbegaafdheid maken het een lastig onderwerp. Veel mensen denken dat het super handig is om hoogbegaafd te zijn. Je bent dan immers zo slim dat je nergens moeite voor hoeft te doen en de banen liggen ongetwijfeld voor het oprapen.

Was het maar zo eenvoudig.

Hoogbegaafd zijn is niet hetzelfde als het hebben van een hoog IQ, dat misverstand is helaas hardnekkig. Om het “stempel” hoogbegaafd te krijgen moet er naast een hoog IQ ook sprake zijn van een grote mate van creativiteit (met name in denken) en doorzettingsvermogen. Ik pik er een aantal vooroordelen, misvattingen en weetjes van hoogbegaafdheid uit:

Bol AlgemeenBol Algemeen

Vooroordeel hoogbegaafdheid: wat een opschepper

Hoogbegaafde kinderen zien hun hoogbegaafdheid vaak helemaal niet als handig. Ze voelen zich er anders en onbegrepen door, voelen zich op school niet op hun plek en/of vinden lastig aansluiting bij leeftijdsgenootjes. Waar uitblinken in een sport of bijvoorbeeld heel goed kunnen tekenen wordt gezien als talent waar je trots op mag zijn, is uitblinken doordat je hoogbegaafd bent maar raar… En als je als ouder hard op durft te vermoeden dat je kind misschien wel hoogbegaafd is, wordt er al snel gedacht “daar heb je weer zo een opschepper.” Onbekend maakt onbemind.

Onze dochter is ons eerste kindje, we hadden geen idee hoe kinderen zich precies ontwikkelen. Dat oma trots was op haar knappe kleindochter was voor ons oma-eigen. Pas toen ze naar de peuterspeelzaal ging ontdekten we dat ze zich anders had ontwikkeld dan haar leeftijdsgenootjes. Omdat mijn man en ik allebei hoog opgeleid zijn, was het niet vreemd dat onze dochter wat voorliep zeiden ze op de speelzaal.

Niet te herkennen

Wetenschappers vermoeden dat 50% van de mensen die hoogbegaafd zijn nooit als dusdanig worden (h)erkend. Mogelijk komt dat doordat er zo weinig over gesproken/geschreven wordt in tijdschriften voor jonge ouders, bij het consultatiebureau en ook op (voor-)scholen. Als ouder herken je de mogelijke tekenen van hoogbegaafdheid gewoonweg niet, tenzij je er al eens over gelezen hebt of ervaring hebt met hoogbegaafdheid. Het kan ook komen doordat een hoogbegaafd kind zich al vroeg heeft aangepast aan het niveau van de groep om maar niet op te vallen.

Lees ook: Hoe herken je hoogbegaafdheid bij kinderen?

Pas toen onze dochter naar school ging en ze thuis veranderde van een blije spraakwaterval in een boos en verdrietig meisje, zijn we gaan Googlen waar die omslag vandaan zou kunnen komen. Artikelen over hoogbegaafdheid doken op in de zoekopdrachten, maar hoogbegaafd, dat kon toch niet? Totdat ik een artikel las waarin ik precies mijn kind herkende, staken we onze koppen in het zand. Je wilt immers niet die ouders zijn die het oordeel van de leerkracht in twijfel trekken, of die opscheppen over hoe slim hun kind wel niet is, je wilt ook je kind geen stempel meegeven waardoor het “anders” is…. Maar je wilt wel dat het goed gaat met je kind, dus namen we hoogbegaafd aan als mogelijke verklaring en gingen verder op onderzoek.

Doe maar gewoon

Door de in Nederland heersende “doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg-cultuur” zijn kinderen snel geneigd om zich aan te passen aan de groep; ze vervelen zich liever dan dat ze opvallen. Ons onderwijs is ook niet ingericht op hoogbegaafde denkers: leren in kleine stapjes en veel automatiseren is vaak niet aan hoogbegaafde kinderen besteed. Zij willen liever het grote plaatje begrijpen en de in hun kennis ontbrekende informatie aanvullen. Het nut van dingen uit je hoofd leren zien zij vaak ook niet. Onderpresteren is door dit verschil in leerbehoefte een grote valkuil. Als een hoogbegaafd kind niet als dusdanig wordt herkend is de kans groot dat het lui gevonden wordt, wat uiteraard een vooroordeel is. Of de oorzaak wordt gezocht in andere gedragsuitdagingen als ADHD, ADD en autisme.

Onze dochter heeft bijvoorbeeld moeite met het automatiseren van tafels. Ze kent de antwoorden allemaal, maar niet omdat ze de rijtjes uit haar hoofd heeft geleerd. Haar antwoorden komen hierdoor minder snel, waardoor ze het niet goed genoeg lijkt te kunnen.

Wat veel mensen niet weten over hoogbegaafdheid

Veel druk op die schoudertjes

Hoewel hoogbegaafde kinderen vaak juist niet willen opvallen, voelen zij vaak wel druk om goed te presteren. Vaak komt dit doordat zij hun eigen kennis en kunde vergelijken met alles wat je over een bepaald onderwerp zou kunnen weten. Ze zijn zeer zelfkritisch en hebben vaak last van perfectionisme. Lukt een keer iets niet zoals zij voor ogen hadden, dan zijn ze genadeloos hard voor zichzelf. Als dit niet goed wordt opgepikt door ouders of de leerkracht, kan dit perfectionisme het kind minder zelfvertrouwen geven en zelfs doorslaan naar faalangst.

Lees ook: Is jouw kind hooggevoelig?

De tafels zijn best een dingetje geworden. Onze dochter ziet de sommen voor en berekent ze een voor een, de hele klas is al klaar en zij moet nog een heel rijtje antwoorden invullen. Als ze dit opmerkt wordt ze onzeker, “Doe ik het dan niet goed?, Waarom is iedereen al klaar?, Waarom kan ik dit niet?” zijn vragen die door haar koppie gaan. Gelukkig weet juf hoe ze is en krijgt ze de tijd om de sommen rustig af te maken. Dat beetje extra vertrouwen doet haar goed, maar helemaal lekker zit het haar toch niet. Kinderen in de klas vinden haar langzaam en snappen niet waarom ze pluswerk doet als ze niet eens de tafels kent…Stomme tafels, stomme kinderen, stomme school!

Voorbeeldige draak

Kinderen die op school sociaal wenselijk gedrag vertonen, laten thuis vaak een geheel andere kant van zich zelf zien. De frustratie die de hele dag is opgestapeld komt er uit, vaak gaat dat gepaard met veel emotie. Nukkig gedrag, een woede-uitbarsting of een flinke huilbui (of een combinatie van de drie) zijn manieren om die frustratie te uiten. 

Eenmaal thuis na de tafeltoets is dochterlief niet te genieten. Uit ervaring weten wij nu inmiddels dat er dan op school iets is voorgevallen. Het duurt tot bedtijd voordat de tranen komen en ze vertelt wat er is gebeurd. Mijn eerste reactie is als altijd “joh maak je niet zo druk”, maar dat maakt het niet beter. De “jij snapt nooit wat” en “ja maars” vliegen om mijn oren…

Ook voor ouders kan het knap frustrerend zijn als je niet zo goed weet hoe je op zo een muur van emotie moet reageren.

Hier in huis werkt met rust laten tot ze er zelf aan toe is om te vertellen, dan aanhoren, troosten, en vooral blijven herhalen dat het niet erg is dat ze niet heel snel is met tafels, dat juf weet dat ze het heus wel kan en dat die andere kinderen weer meer tijd nodig hebben voor andere dingen vaak beter.

Deze “niet-lullen-maar-poetsen-mama” moet zichzelf daar vaak aan herinneren.

Handleiding ‘omgaan met hoogbegaafdheid’

Hoogbegaafd zijn is niet altijd makkelijk, zeker niet voor het kind zelf. Helaas is er geen handleiding “omgaan met hoogbegaafdheid”, elk kind is anders, dat is bij hoogbegaafde kinderen natuurlijk niet anders. Ik ga nog steeds wel eens de fout in door het gedrag van mijn dochter af te doen als aanstellerij, tot haar grote woede uiteraard. Door zelf te blijven lezen (en leren) over hoogbegaafdheid, er over te praten met elkaar en het beestje gewoon maar bij zijn naam te noemen, hopen wij een goede basis voor onze dochter te creëren. Ook met de school hebben we nauw contact, om goed te kunnen monitoren dat ze lekker in haar velletje zit. Boven alles willen we haar meegeven dat ze mag zijn zoals ze is, ook als dat anders is dan andere kinderen.

Wist jij dit al over hoogbegaafdheid en kom je nog meer vooroordelen?

2 reacties op “Wat veel mensen niet weten over hoogbegaafdheid

  • Mijn zoon had, net als overigens alle kinderen uit zijn plusklas, ook erg veel moeite met automatiseren van de tafels. Ze zijn niet gewend dat iets lastig is, juist omdat ze zo snel iets snappen. In eerste instantie gaf dat veel frustratie bij mijn zoon. We hebben hem uitgelegd dat het hem alleen maar helpt om wel te oefenen omdat hij daardoor andere leukere sommen ook weer sneller kom uitrekenen. Elke dag 10 minuten. En toen haalde hij het wel. Hoogbegaafdheid is een verklaringwaarom ze soms dingen juist niet leren, geen excuus. Op de middelbare school krijgen ze straks geen extra tijd voor wiskunde omdat ze hoogbegaafd zijn. Je helpt haar meer met oefenen dan met troosten.

    • Hi Sjoukje,
      Ik zeg niet dat automatiseren niet belangrijk is, alleen dat het even tijd kost. Voor onze dochter is het nu belangrijker dat ze meer zelfvertrouwen krijgt, want dat ze het gemakkelijk kan is ons wel duidelijk, maar haar niet altijd, dus is het vertrouwen van de juf heel fijn.
      Groetjes, Bonny

Reageren is niet mogelijk.