Hoe herken je hoogbegaafdheid bij kinderen?

“Tijdens 10 minuten gesprekjes op school werd steeds meer duidelijk dat onze dochter 2 kanten heeft: de lieve, stille kant op school en de brutale, boze kant thuis. Dat ze slim is wisten we wel, maar dat haar gedrag voortkwam uit verveling en frustratie hebben we tijden niet door gehad. Nu ze op school extra uitgedaagd wordt en ze eindelijk haar best moet doen om iets te leren, is ze thuis een veel blijer kind.”

– Bonny de Git

Wat is hoogbegaafdheid eigenlijk?

Laten we maar beginnen bij het begin: wat is hoogbegaafdheid eigenlijk? Vaak worden hoogbegaafdheid en hoge intelligentie met elkaar verward. Iemand met een hoog IQ (>130) is heel intelligent, maar niet per se ook hoogbegaafd. Hoogbegaafdheid is, kort gezegd, een combinatie van een hoog IQ, een grote mate van creatief denken en een flinke portie doorzettingsvermogen.

Als iemand hoogbegaafd is zie je dat niet aan de buitenkant, dat maakt het wel eens een lastig te herkennen eigenschap. Eigenschappen en gedrag die kenmerkend zijn voor hoogbegaafdheid, zie je namelijk vaak ook terug bij kinderen met andere leeruitdagingen.

Kenmerken van hoogbegaafdheid

Wat zou het makkelijk zijn als er een checklist bestond waarmee je, door het zetten van een paar vinkjes, kunt bepalen of jouw kind hoogbegaafd is of niet. Zo’n checklist is er niet, helaas. Er zijn wel een aantal kenmerken te benoemen waar veel hoogbegaafde kinderen aan voldoen:

Ontwikkelingsvoorsprong

Al op de peuterspeelzaal viel het op dat onze dochter goed verstaanbaar en in hele zinnen sprak. Haar tekeningen waren anders dan die van een gemiddelde 2 jarige, ze kende alle kleuren al en kon goed tellen. Met twee hoog opgeleide ouders is het an sich niet vreemd dat onze dochter slim is, werd ons verteld en verder zochten we er niets achter, ze was immers nog zo klein.

Nieuwsgierig

Hoogbegaafde kinderen leren zichzelf uit nieuwsgierigheid vaak vaardigheden aan. Onze dochter kon bijvoorbeeld voor de kleuterschool al lezen en fonetisch schrijven, zonder dat iemand haar daar bij geholpen heeft. Ze deed het gewoon.

Nieuwsgierigheid uit zich ook het stellen van veel (diepgaande) vragen. Met een antwoord als “het is nu eenmaal zo” nemen ze geen genoegen.

Goed geheugen

Hoogbegaafde kinderen tonen vaak interesse in andere dingen dan leeftijdsgenootjes en kunnen zich helemaal in een onderwerp verliezen. Ons neefje is bijvoorbeeld gek op vissen, hij leest en onthoudt alles dat hij over vissen onder ogen krijgt.

Fantasie

Fantasie is een van de kenmerken van een creatief brein: hoogbegaafde kinderen denken anders dan andere kinderen. In hun spel komt vaak al op jonge leeftijd een grote fantasie naar voren. Plannen worden gesmeed en hele verhaallijnen zijn van te voren al uitgedacht. Ook kunnen zij zich helemaal verliezen in een boek.

Doorzettingsvermogen & perfectionisme

Hoogbegaafde kinderen accepteren vaak niet van zichzelf dat ze iets niet weten of een bepaalde vaardigheid nog niet beheersen. Ze bijten zich ergens net zo lang in vast tot ze het onder de knie hebben. Vaak laten ze ook niet zien wat ze al kunnen, voordat ze er zelf van overtuigd zijn dat ze het kunnen. 

Sociaal wenselijk gedrag

Vanaf de kleuterleeftijd worden kinderen zich bewust van het gedrag in groepen. Zij gaan zichzelf vergelijken met de kinderen om zich heen en kunnen zich op deze leeftijd al heel bewust worden van het feit dat ze anders zijn. Al in de kleuterklas kan de wens ontstaan om maar niet op te vallen. Soms gaan hoogbegaafde kinderen zich conformeren aan de gemiddelde leerling en sociaal wenselijk gedrag vertonen. Dit kan leiden tot een ontwikkelingsstagnatie en zelfs tot onderpresteren. Het is daarom belangrijk dat een kind zich vertrouwd voelt in de groep. Dat hij/zij zichzelf kan en mag zijn en dat er tijdig voldoende uitdaging is voor meerbegaafde kinderen.

Ook gedragen hoogbegaafde kinderen zich thuis vaak anders dan op school. Onze dochter is bijvoorbeeld thuis heel brutaal en gaat haar eigen gang, terwijl ze op school het braafste meisje van de klas is. Ook dit is sociaal wenselijk gedrag vertonen.

Niet-sociaal

Hoogbegaafde kinderen hebben vaak moeite met aansluiting vinden bij leeftijdsgenootjes. Ze denken anders/sneller, hebben andere interesses, andere verwachtingen van vriendschappen en redeneren vaak op een meer volwassen manier. Een hoogbegaafd kind kan hierdoor als niet-sociaal worden bestempeld.

Weinig slaap

In de koppies van hoogbegaafde kinderen is het regelmatig zo druk, dat er van slapen weinig terecht komt. Vooral in slaap raken kan moeilijk zijn, omdat de dag nog verwerkt moet worden en er zich tal van vragen aandienen.

Gevoelig

Veel hoogbegaafde kinderen zijn ook heel gevoelig. Ze zijn veel bezig met wat een ander vindt en emoties kunnen heel heftig zijn. Onze dochter kan bijvoorbeeld zonder aanwijsbare aanleiding ontzettend verdrietig worden bijvoorbeeld. Vaak blijkt dan dat ze al een poosje bezig is met iets dat is gebeurd, waardoor de emotie werd vergroot en zich uiteindelijk uit in een enorme huilbui. Dit hoeft niet eens iets te zijn waar zij zelf bij betrokken was. Ook als anderen in haar ogen onrecht wordt aangedaan kan ze daar ontzettend van slag van raken. 

Wel of niet testen?

Heeft jouw kind meerdere van deze kenmerken, dan kan het zijn dat jouw kind hoogbegaafd is. Misschien is dat besef voor jou voldoende om jouw kind te kunnen ondersteunen in zijn/haar eigen ontwikkelpad. Wil je meer zekerheid dan je eigen vermoedens, ga dan eens een gesprek aan op de school van je kind. Staaf of zij dezelfde indruk van jouw kind hebben en maak indien nodig afspraken over een alternatief leerplan voor jouw kind.

Testen wordt gezien als enige manier waarmee je met zekerheid kunt zeggen of je kind hoogbegaafd is. Er zijn verschillende instanties waar je een hoogbegaafdheidsonderzoek kunt laten doen. Met een “hoogbegaafd” resultaat, weet je zeker waar je aan toe bent en dat geeft rust, maar de eventuele problemen waar jij en je kind tegen aan lopen zijn er niet mee verdwenen. Een testresultaat kan je echter wel gebruiken als middel om bijvoorbeeld op school meer gehoord te worden.

Een test is altijd slechts een momentopname, faalangstige kinderen zul je er geen plezier mee doen en het resultaat kan hierdoor afwijken van wat je verwacht. Bovendien kunnen ook hoogbegaafde kinderen een slechte dag hebben, of geen zin, waardoor je testresultaten eigenlijk nutteloos zijn.

Onze situatie

Wij hebben onze dochter nog niet laten testen. Zij wordt nerveus van nieuwe situaties en haar perfectionisme slaat nog wel eens door in faalangst. Wij hebben het geluk dat er ‘specialisten begaafdheid’ bij haar op school werken, die in haar dezelfde kenmerken zagen als wij. De zoon van kennissen is wel getest, bij hem op school werd er pas actie ondernomen toen de testresultaten bevestigden wat zijn ouders al riepen.

Wat je ook besluit te doen: zolang je het belang van je kind in het oog houdt, dan kun je niet verkeerd kiezen.

2 reacties op “Hoe herken je hoogbegaafdheid bij kinderen?

Reageer

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *